Sur’da kamulaştırma tedirginliği

Diyarbakır’ın Sur ilçesinde, hendeklerin açılmasının ardından 2 Aralık’ta baÅŸlayan sokaÄŸa çıkma yasağı ve operasyonlar 9 Mart’a kadar sürdü. 9 Mart’ta operasyonlar sona ererken yasak kapsamı da daraltıldı. Patlama seslerinin kesildiÄŸi ilçenin yasaklı olmayan bölgelerindeki iÅŸyerlerinin çoÄŸunluÄŸu kepenklerini açtı. Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası’nın (DTSO) "AlışveriÅŸimizi Sur’da yapalım" kampanyasına karşın eski hareketli günlerinden uzakta olan Sur’da esnaf ÅŸimdi de yeni bir 'belirsizlik' içinde. Sur ilçesinin yüzde 60'ına denk gelen, 15 mahallede toplam 368 adadaki 6 bin 300 parselin ‘acele kamulaÅŸtırılması’ kararının ardından esnaf için tedirgin bir bekleyiÅŸ var. Kararın kendileri için ne getirip ne götüreceÄŸini bilemeyen Sur esnafının çoÄŸunluÄŸu sorularına yanıt arıyor. 

125 yıllık dükkân yıkılacak mı?

Bu sorulardan biri çarşının en eski esnafı Seyaf Onur’a ait. 125 yıllık bir geçmiÅŸe sahip ‘Baharatçı Kör Yusuf’ dükkânının kamulaÅŸtırılıp yıkılmasından endiÅŸeli. Sorusu ise böyle bir tasarrufta bulunduklarında kendilerine yeniden yer verilip verilmeyeceÄŸi:

“Dükkânımız Gayrimüslim Kör Yusuf tarafından 1891 yılında açılmış. Sonrasında babam Nusret Onur’a devretmiÅŸ. Ben de babamdan devraldım. 125 yıllık mazimiz var. O tarihten beri iki bayram ve pazar günleri dışında hiç kapatmışlığımız yokken biliyorsunuz 3 ay kapalı kaldık. Büyük sıkıntılar çektik. Operasyonlar sona erdiÄŸinde büyük bir hevesle gelip açtık dükkânlarımızı. Müşterimizin yüzde yetmiÅŸini yitirdik. Çarşının yeniden hareketlenmesi en büyük dileÄŸimiz, tüm esnaf bunun için çaba sarf ederken bu kamulaÅŸtırma kararı çıktı. Dükkânım kamulaÅŸtırılacak alana giriyor. Nasıl bir tasarrufta bulunulacağını bilmiyoruz. Bu da bizi düşündürüyor.”

"Biraz daha huzur"

Seyaf Onur 125 yıllık geçmişe sahip işyerinin akıbetini merak ediyor.

Seyaf Onur’un kamulaÅŸtırma için isteÄŸi kamulaÅŸtırılacak alanlardaki esnafın rızasının alınması ve ücret yerine yeniden mesleÄŸini icra edecek yer verilmesi:

“Devlet kamulaÅŸtırma kararı almış durumda. 70’li yıllarda burada caddeyi geniÅŸletmek için bir sıra dükkân kamulaÅŸtırılmıştı. EÄŸer yıkıp geçerlerse buralar biter. Ancak düzenler ve esnafa verirlerse o baÅŸka. Dükkânını elinden alıp para verirseniz hiçbir iÅŸe yaramaz. Sur esnafıyla Sur’dur ve gerçek Diyarbakır burasıdır. Bizim de köklerimiz buradadır. Pek çok sorumuz var ama cevabını bilmiyoruz. Bizlere net bir ÅŸeyler söylemelerini bekliyoruz. O zamana kadar huzur bulamayız.”

"Belirsizlik kötü"

Zülküf Yakşi belirsizlikten şikâyetçi.

 

Gazi Caddesi’nin eski esnafından Zülküf YakÅŸi Sur’a ‘ilçe’ denmesine karşı. Ona göre esas Diyarbakır burası ve hak ettiÄŸi kıymetten uzaklaÅŸtırıldı.

“Burası gerçek Diyarbakır’dır. Kentin kalbi burada atar ve bu kent burası olmaksızın kent olmaz. Burada yaÅŸanan ÅŸeyin adı zulümdür. Çarşıda iÅŸler çok yolunda gitmiyor. Kampanyalar düzenlendi Sur’dan alışveriÅŸlerin yapılması için ama etkisini göremedik henüz. Günde 150 kilo et satardım ama ÅŸimdi elliyi zor buluyorum. Burasının yeniden canlanacağına inanıyorum ama belirsizlik kötü. KamulaÅŸtırmadan payımıza ne düşecek, bizi ne yapacaklar bilmiyoruz.”

"Vakıf malları ne olacak?"

Nizamettin Özbek'in dükkanı vakıf malı.

Kamulaştırma kararından en çok kiracılar tedirgin. Nizam Özbek küçük çay ocağına hava parası vererek yerleşmiş. Dükkân vakıf malı ve kamulaştırmadan eline bir şey geçmeyeceğinden endişeleniyor.

“Üç ay evde oturduk, halimiz zaten periÅŸan, günde bin çay satardım ki ÅŸimdi 300 zar zor. Dükkânların büyük bölümü açıldı ancak müşterileri olmayınca çay da ikram edemezler. Bir de kamulaÅŸtırma çıktı başımıza. Buraların çoÄŸu vakıflara ait. Küçücük çay ocağım var, hava parası ödeyip girdim. Vakıflara kira ödüyorum, benim olsa parasını verseler bile iÅŸime yaramaz ki. O parayla bir daha iÅŸ kuramam. Esnafın tamamı hava parası ile yerleÅŸmiÅŸ buraya. Åžimdi çıkarırlarsa çok maÄŸduriyet yaÅŸanır. Devletin esnafla anlaÅŸması gerekiyor.”

"Elim iÅŸe gitmiyor"

Mehmet Kelekçioğlu kamulaştırmanın sonuçları belli oluncaya kadar dükkanını açmayacak.

Sur’da manav dükkânı bulunan Mehmet KelekçioÄŸlu, yasak günlerinde bir dükkân dolusu sebze ve meyvesini bırakıp gitmiÅŸ. Sur’a dükkânına dönmesine karşın korktuÄŸunu ve elinin iÅŸ tutmadığını söylüyor.

“Gittim hale kamyon dolusu sebze ve meyve alıp dükkâna koydum. O gece yasak geldi. Tüm sermayem çürüyüp gitti. Operasyonlar bittiÄŸinde dönüp geldim. Malzeme alacaktım ki bu kamulaÅŸtırma iÅŸi çıktı. Açmadım kepengimi. Bir kere daha sermayemi yitiremem. Gücüm yok. Bunun netleÅŸmesini bekliyorum. Bakanlar gelip açıklama yapacakmış. Bakalım ne çıkacak.”

"Para değil dükkânımızı istiyoruz"

Kahvaltıcı Edip Bektaş kamulaştırma bedelini kabul etmeyeceğini, dükkan istediğini söylüyor.

Kahvaltıcı Edip Bektaş çarşının eski esnafından. Kamulaştırma projesine sıcak bakmıyor. Verilecek paranın miktarı ile ilgilenmediğini belirtip dükkânını istediğini söylüyor.

“Åžu anda satışımın yüzde 75’i düşmüş durumda. Camlarım kırılmıştı, eÅŸyalarım zarar görmüştü düzeltip açtım. Huzursuzuz. Bu kamulaÅŸtırmanın kapsamını anlamaya çalışıyoruz ama kimse bir ÅŸey anlatmıyor. Sadece dedikodular var ve bu bizi rahatsız ediyor. KamulaÅŸtırılmada para önerilirse olmaz, herkes dükkânını ister. Ben de dükkânımı isterim. Babadan, dededen kalma yerlerimizdir ve vermek istemiyoruz. Bir iÅŸyeri yıkılırsa bir yuva dağılır. EÄŸer düzenlenip verilecekse itirazımız olmaz.”

"Evim gidecek"

Sur’da yapılacak kamulaÅŸtırma sadece esnafı deÄŸil evi olanları da tedirgin ediyor. Hatice DaÄŸ, küçük evi için kendisine verilecek para ile hiçbir yerde ev alamayacağı görüşünde.

“DabanoÄŸlu Mahallesi’nde evimiz vardı. Bu gün yüksek bir binaya çıkıp baktım ki evimiz yok. Yıkılmış ve kepçe kaldırıp götürmüş. Åžimdi bu kamulaÅŸtırma çıkmış, bana küçük evim için verecekleri para ile Diyarbakır’ın hiçbir yerinden ev alamam. Yetmez çünkü. Bunun yerine içine başımızı sokacağımız ev istiyoruz. Yoksa maÄŸdur oluruz."

Diyarbakır’ın Sur ilçesinde operasyonların sona ermesinin ardından yıkılan evlerin hafriyatı kamyonlarla taşınıyor. O evlerin yerine ne yapılacağı da kamulaÅŸtırmanın sonucunda belli olacak. Surlular belirsizliÄŸin giderilmesini bekliyor. 

Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz, Çevre ve Şehircilik Bakanı Fatma Güldemet Sarı ile Kültür Bakanı Mahir Ünal bugün Diyarbakır'da. Başbakan Ahmet Davutoğlu da Cuma günü Sur'a gidecek. Belirsizliğin giderilmesini bekleyen Surluların gözü de bu ziyaretlerde.

Kaynak: Al Jazeera